Od 1 stycznia 2016 roku w Polsce przyznawany jest nowy rodzaj świadczenia rodzicielskiego, którego pomysłodawcą był ówczesny Minister Pracy i Polityki Społecznej, Władysław Kosiniak-Kamysz. Od jego nazwiska, świadczenie nazwano kosiniakowym, a przyznawane jest matkom (w wyjątkowych przypadkach ojcom), które są bezrobotne, studiują lub zatrudnione są na podstawie umów cywilnoprawnych – czyli nie odprowadzają składek chorobowych.
 

Kosiniakowe – podstawowe informacje

Kosiniakowe przysługuje wszystkim rodzicom, którzy nie są uprawnieni do otrzymywania zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia macierzyńskiego. Oznacza to przede wszystkim osoby bezrobotne, ale również studentki, rolniczki, osoby zatrudnione na podstawie umów o dzieło i umów-zlecenie (wyłącznie w przypadku nieopłacania składek chorobowych) oraz osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (wyłącznie w przypadku niepobierania świadczenia macierzyńskiego). Jego wysokość w 2023 roku wynosi 1000,00 złotych netto i jest przyznawane na okres dwunastu miesięcy. Należy mieć na uwadze, że kosiniakowe nie jest opodatkowane, wobec czego rodzic ubiegający się o jego przyznanie dostanie dokładnie 1000,00 złotych miesięcznie – bez żadnych potrąceń – jak również nie trzeba wykazywać tych świadczeń w rozliczeniu rocznym PIT.

Osoba otrzymująca kosiniakowe – matka czy ojciec?

Kosiniakowe jest odpowiednikiem zasiłku macierzyńskiego, wobec czego w pierwszej kolejności przysługuje matce dziecka. Natomiast istnieją sytuacje, w których odbiorcą kosiniakowego jest ojciec. Do takiej sytuacji dochodzi w momencie, kiedy kobieta oddaje mężczyźnie część swojego urlopu macierzyńskiego – ojciec dziecka może wtedy wykorzystać urlop tacierzyński, a jeśli nie przysługuje mu świadczenie z tytułu opłacania składek chorobowych, powinien otrzymywać od państwa kosiniakowe. Należy jednak pamiętać, że jeżeli jedno z rodziców dziecka ma prawo do pobierania zasiłku macierzyńskiego, drugie nie może wnioskować o przyznanie kosiniakowego, nawet jeśli nie opłaca składek chorobowych – wyjątkiem jest przypadek, kiedy bezrobotna kobieta może pobierać kosiniakowe, jeśli jej mąż jest zatrudniony na umowie o pracę, ale na zamierza wykorzystywać urlopu tacierzyńskiego. Dodatkowo, kosiniakowego na jedno dziecko nie mogą pobierać oboje rodzice jednocześnie. Ojciec dziecka otrzymuje prawo do pobierania kosiniakowego w przypadku śmierci matki dziecka lub porzucenia dziecka przez matkę.
 

Wypłacanie kosiniakowego

Zgodnie z informacjami podanymi przez Główny Urząd Statystyczny, w 2017 roku świadczenie rodzicielskie pobierało około 95 tysięcy osób, a ich kwota stanowiła nieco ponad 10% wydatków na świadczenia rodzinne. Zgodnie z przepisami, kwota 1000,00 złotych netto jest wypłacana na każde dziecko przez dwanaście miesięcy. W przypadku ciąży mnogiej i urodzenia większej liczby dzieci niż jedno, okres wypłacania kosiniakowego wydłuża się. Poza tym, jeżeli w trakcie wypłacania kosiniakowego osoba pobierająca świadczenie znajdzie i podejmie pracę, świadczenie nadal będzie wypłacane do czasu ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia, natomiast jego wysokość zostanie zmniejszona o połowę.
 

Wnioskowanie o przyznanie kosiniakowego

W przypadku świadczenia kosiniakowego niezwykle ważne jest dotrzymywanie terminów. Rodzic starający się o przyznanie tego świadczenia, musi złożyć wniosek w odpowiednim dla miejsca zamieszkania Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w terminie maksymalnie trzech miesięcy od daty narodzin dziecka. Osoba, która złożyła wniosek w tym terminie otrzyma wyrównanie za trzy miesiące, które minęły od urodzenia dziecka i będzie dostawać po 1000,00 złotych miesięcznie do momentu ukończenia przez nie pierwszego roku życia. W przeciwieństwie do nich, osoby, które przegapią termin trzech miesięcy, takiego wyrównania nie otrzymają, a świadczenie zostanie przyznane od miesiąca złożenia wniosku do momentu, kiedy dziecko skończy roczek. Oznacza to stratę dla rodzica w wysokości przynajmniej 3000,00 złotych. Wniosek, który należy złożyć w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej, można pobrać bezpośrednio w ośrodku lub ze strony Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. W 2023 roku istnieje również możliwość, żeby wniosek złożyć online. We wniosku należy podać wyłącznie podstawowe informacje: imię i nazwisko, adres zamieszkania, numer PESEL i datę urodzenia dziecka. Do tego należy podpisać oświadczenie, że nie pobiera się zasiłku macierzyńskiego ani innych uposażeń macierzyńskich. Do wniosku należy dołączyć akt urodzenia dziecka i dowód osobisty rodzica starającego się o przyznanie świadczenia. Nie trzeba dostarczać zaświadczenia o dochodach, ponieważ jest ono nieistotne w przypadku przyznania kosiniakowego.
 

Kosiniakowe dla rodziców adopcyjnych

W Polce, zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych z 2003 roku, prawo do kosiniakowego mają również rodzice adopcyjni, jeśli nie pobierają zasiłku lub uposażenia macierzyńskiego. W takim przypadku o kosiniakowe może starać się rodzic adopcyjny, jeśli sprawuje opiekę nad dzieckiem w wieku do siódmego roku życia (a w przypadkach, kiedy wobec dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do dziesiątego roku życia). Kosiniakowe przyznawane rodzicom adopcyjnym również wynosi 1000,00 złotych netto, natomiast rodzic adopcyjny ma tylko jeden miesiąc na złożenie wniosku do organu właściwego dla miejsca zamieszkania, o przyznanie świadczenia. Okres przyznawania kosiniakowego rodzicom adopcyjnym liczy się od dnia adopcji, przysposobienia lub objęcia dziecka opieką i trwa dwanaście miesięcy w przypadku jednego dziecka.
 

Kosiniakowe a dochód i inne świadczenia

Jak wcześniej wspomniano, kosiniakowe nie jest opodatkowane, wobec czego nie trzeba go wykazywać w rozliczeniu rocznym PIT. Natomiast wlicza się do dochodu w przypadku obliczania podstawy do przyznania innych świadczeń, w tym pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, a także świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Jeśli chodzi o świadczenia rodzinne, kosiniakowe nie ma wpływu na przyznawanie dodatku 500+. Również zasiłek dla bezrobotnych pobierany przez matkę dziecka nie przeszkadza w przyznaniu kosiniakowego. Specjalną uwagę powinny zwracać na kosiniakowe studentki otrzymujące stypendia socjalne, czyli uzależnione od wysokości dochodów – kosiniakowe liczy się do obliczania dochodu w gospodarstwie domowym podczas przyznawania stypendiów przez uczelnie. Natomiast przyznanie kosiniakowego nie jest uzależnione od wieku studentki, ani od rodzaju studiów.
 

Komu nie przysługuje świadczenie kosiniakowe?

W wyjątkowych przypadkach kosiniakowe nie przysługuje rodzicowi dziecka, mimo spełniania wszystkich kryteriów. Przede wszystkim ten zasiłek nie przysługuje osobom, które korzystają ze świadczeń związanych z urodzeniem dziecka w innych systemach, niż powszechny system ubezpieczeniowy, na przykład funkcjonariuszom służb mundurowych. Poza tym, świadczenie nie zostanie przyznane bezrobotnemu rodzicowi, któremu poza granicami Polski przysługuje świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia rodzicielskiego (chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym mówią inaczej). Kosiniakowego nie otrzyma również osoba, która ma prawo do innych świadczeń:

- rodzicielskiego,
- pielęgnacyjnego,
- specjalnego zasiłku opiekuńczego,
- dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego,
- zasiłku dla opiekuna.

Osoba wnioskująca o przyznanie kosiniakowego ma prawo wyłącznie do pobierania jednego z powyższych świadczeń, nawet w przypadku, kiedy świadczenia wydawane są w stosunku do różnych osób pozostających pod opieką wnioskującego. Kosiniakowe nie zostanie również przyznane w związku z wychowywaniem dziecka, w stosunku do którego wcześniej ustalone były prawa do świadczeń rodzinnych.


Podsumowując, kosiniakowe jest specjalnym rodzajem zasiłku macierzyńskiego, wypłacanemu osobom, którym nie przysługuje prawo do żadnego uposażenia macierzyńskiego. Przyznawane jest od 1 stycznia 2016 roku i niezmiennie od tego czasu wynosi 1000,00 złotych netto, wypłacane przez okres dwunastu miesięcy. Jest to wyjątkowa pomoc od państwa polskiego dla kobiet, które w przeciwnym wypadku nie otrzymywałyby żadnej pomocy po urodzeniu dziecka.